DSM-5 (Ruhsal Bozuklukların Tanı ve İstatistiksel El Kitabına Göre)
Bu bozukluğa sahip olan kişiler, başkalarınca değerlendirilebilecek olduğu durumlarda belirgin bir endişe ve korku hissederler.
Karşılıklı konuşmada zorlanma, yeni insanlarla karşılaşmaktan kaçma, yemek yerken başkalarının onu izlediğini düşünme, başkalarının önünde bir eylemi gerçekleştirmekten korkma ( örneğin, bir sunum yapma), rezil olmaktan korkma, yargılanmaktan korkma söz konusudur.
Bunlar, gerçekçi olmayan varsayımlardan ibarettir.
Olumsuz bir şekilde değerlendirilmekten, küçük düşürülmekten, dışlanmaktan, alaya alınmaktan korkarlar,
Bu gibi ortamlardan kaçınırlar. Veya yoğun bir kaygı ile bu duruma katlanırlar.
Kaygılarını ve kaygı sırasında ortaya çıkan fizyolojik belirtileri başkalarının fark etmesinden endişe ederler.
Kendilerine her şeyi felaketleştirirler.
Sosyal ortamlar, neredeyse her zaman kaygı doğurur.
Telefonda konuşurken bile aynı yoğun duyguları yaşayabilirler.
Kişi korkusunun aşırı ve anlamsız olduğunu bilir, fakat kendine engel olamaz.
Korkuları nedeniyle biriyle buluşamaz, davetleri reddederler.
Konuşmalara katılamaz, romantik ilişkilerde ilk adımı atmakta zorlanırlar.
Teklif edemez. Haklarını savunamaz. Toplum içinde spor yapamazlar, utanırlar.
Sokakta yürüyorken, herkes ona bakıyor gibi hissederler.
Asla beğenilmeyecekleri düşüncesindedirler. Ortak alanda tuvalete girmeye çekinebilirler.
Bu durumlara eşlik eden bedensel tepkiler de söz konusudur.
Farklı derecelerde kalp çarpıntısı, yüzde kızarma, terleme, titreme, seste titreme, kaslarda gerginlik, bayılacak gibi hissetme, konuşurken heyecana bağlı takılmalar, konuşulacak konuya odaklanmada zorlanma, mide sorunları vb. görülebilir.
Altı aydan fazla süren, belirgin, yoğun düzeyde korkular ve kaçınma davranışları süreklidir.
Bu korkular, kişinin günlük yaşamında belirgin düzeyde olumsuz etkiler, engeller ortaya çıkarır.
Tüm bu belirtiler, bir madde, ilaç veya başka bir fizyolojik rahatsızlığa (Parkinson, kekemelik, anoreksiya, biçimsel bozukluk vb.) bağlı ortaya çıkmış olmamalıdır.
Aksi halde sosyal fobiden bahsedilemez.
Bazen, yalnızca bir eylemi gerçekleştirme sırasında da görülebilir.
İYİLEŞME İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Bu kişiler, aslında yaşamlarında birçok konuda başarılı, beceriklidirler.
Fakat, bu potansiyellerinin çok farkında değillerdir ve kendilerine sosyal ortamlarda sürekli anlamsız korkular yaratırlar.
Buna inanıp, buna göre yaşamlarını düzenlerler. Yani, sürekli kaçarlar. İçe kapanık olabilirler.
Sosyal fobi, kişinin yaşamını gerçekten zorlaştırır.
İş yaşamında, eğitim hayatında, arkadaş ilişkilerinde ve duygusal ilişkilerinde engeller yaratır.
Her çekinilen durum, bir sosyal fobiyi işaret etmez.
Örneğin, başka bir ülkeye ilk kez gittiniz, alışkın olmadığınız bir ortamda var olmak size zor gelebilir.
Bu, normal bir durumdur.
Bu nedenle durumlar, ayrıntılı bir şekilde dikkatlice bir ruh sağlığı uzmanı tarafından ele alınmalıdır.
Terapi desteği ile, kişinin kendisi ve çevresi ile ilgili çarpıtılmış düşünceleri ortadan kaldırılarak, hazır olduğunda aşamalı bir şekilde sosyal ortamlara girebilmesi için kişi cesaretlendirilir. Ödevler verilir.
Uzm. Klinik Psikolog Eda Gökduman
