Sosyal medya çağında yaşıyoruz. Artık başkalarının hayatına bir tıkla ulaşmak mümkün. Peki neden çoğu zaman, ekranımızdan gördüğümüz hayatlar bizimkinden daha “tam”, daha “eğlenceli” ya da daha “başarılı” görünür?
Bunun cevabı yalnızca sosyal medyanın filtresinde değil; beynimizin işleyişinde, hormonlarımızda ve insan doğasında gizli.
Sosyal Karşılaştırma: İnsan Beyni Kıyas İçin Programlıdır
Sosyal karşılaştırma, psikolog Leon Festinger tarafından 1950’lerde tanımlandı. Bu teoriye göre, insanlar kendilerini değerlendirmek için başkalarıyla karşılaştırma yapma eğilimindedir. Bu eğilim, insan beyninin sosyal bağlamda konumunu belirlemesi için evrimsel bir araçtır. Kısaca: Ben neredeyim? Diğerleri ne yapıyor? Geride mi kaldım, ilerde miyim?
Bu düşünce bilinçsizce işler ve kıyas, modern hayatın kaçınılmaz bir parçası hâline gelir.
Sosyal Medya ve Gerçeklik Yanılsaması
Sosyal medya bu doğal kıyas dürtüsünü yapay şekilde güçlendirir. İnsanlar oraya genellikle en iyi anlarını, başarılarını, tatillerini, ilişkilerindeki mutlu pozlarını koyar. Yani aslında kendi hayatlarının yalnızca “highlight” kısmını gösterirler.
Fakat bizim elimizde sadece o kişinin parlak anları varken, kendi hayatımızın hem inişlerini hem çıkışlarını biliyoruz. Bu da kaçınılmaz olarak şöyle bir yanılgı yaratır:
“Ben eksik yaşıyorum. Onlar daha mutlu. Onlar daha başarılı.”
Kıyas Anında Beynimizde Neler Olur?
İşte işin biyolojik kısmı burada başlıyor.
Birini kıskandığımızda ya da ondan “geride kaldığımızı” düşündüğümüzde beynimizde kortizol salgılanır. Bu, stres hormonu olarak bilinir. Kortizol yükseldikçe kaygı, huzursuzluk ve özdeğer düşüklüğü de beraberinde gelir.
Aynı zamanda sosyal onay aldığımızı düşündüğümüzde veya bir başarıya ulaştığımızı gördüğümüzde dopamin devreye girer. Dopamin, beynin ödül sistemini çalıştırır. Sosyal medya bildirimlerinin bağımlılık yaratması da buradan gelir. Her “beğeni” ya da “yorum”, minik bir dopamin salınımına neden olur.
Ancak başkasının hayatındaki başarıyı görüp, “neden ben değilim?” diye düşündüğümüzde, hem dopamin düşer, hem kortizol yükselir. Bu da duygusal dalgalanmalara, yetersizlik hissine ve bazen depresif düşüncelere yol açabilir.
Aslında Gördüklerin Gerçek Değil
Birçok danışanımda şunu fark ediyorum: “Herkes çok mutlu, bir tek ben böyleyim” düşüncesi onları yalnızlığa ve içe çekilmeye itiyor. Oysa gerçek şu ki, kimse tam anlamıyla “iyi” değil. Sadece bazıları, “iyiymiş gibi görünmeyi” daha iyi başarıyor.
Sosyal medya bir sahne gibidir. Ve çoğu zaman biz o sahnedeki performansa değil, sahne arkasındaki gerçek yaşama odaklanmalıyız.
