Sorumluluk bilinci, çocuğun hayata dair sorumlulukları yerine getirme ve başkalarına karşı yükümlülüklerini yerine getirme duygusudur. Bu, çocuğunuzun hem kendine güven duymasını sağlar hem de başkalarına duyduğu sorumluluğu artırır. Çocuk gelişimi açısından sorumluluk bilinci, çocuğun olumlu kişilik özellikleri geliştirmesi için oldukça önemlidir.
Erik Erikson’un psikososyal gelişim kuramına göre, çocuklukta sorumluluk bilinci özellikle 6-12 yaş aralığında, yani “çalışkanlığa karşı aşağılık duygusu” evresinde yoğun olarak gelişir. Bu dönemde çocuk, üretkenlik duygusu yaşamak ister. Eğer çocuğa sorumluluk alma fırsatı verilirse, başarılı olma hissini tadar ve “çalışkan” kimliğini geliştirir. Ancak sürekli engellenir ya da eleştirilirse, “yetersizlik” ve “başarısızlık” duyguları pekişebilir. Bu evrede verilen küçük ama anlamlı sorumluluklar, çocuğun benlik algısı için oldukça kıymetlidir.
Peki hangi yaşta, nasıl sorumluluklar verilebilir?
2-4 yaş: Bu yaş grubundaki çocuklar “ben yapacağım!” dönemindedir. Oyuncaklarını toplamak, kendi tabağını masaya koymak, ellerini yıkamak gibi basit görevler verilebilir. Buradaki amaç görevden çok alışkanlık kazandırmaktır.
5-7 yaş: Artık kuralları daha iyi kavradıkları bir dönemdedirler. Okul çantalarını hazırlamak, kıyafetlerini seçmek, yatağını düzeltmek gibi günlük sorumluluklar bu yaşta denenebilir. Ayrıca küçük hayvanları ya da bitkileri beslemek gibi rutin görevler de verilebilir.
8-12 yaş: Bu dönem tam anlamıyla sorumluluğun içselleştirildiği evredir. Ödev takibi, hafta içi zaman yönetimi, evde küçük görevlerde aktif rol alma gibi konular gündeme gelebilir. Bu yaş grubuna projeler veya hedefler vererek süreci baştan sona yönetmeleri sağlanabilir.
13 yaş ve üzeri: Ergenlik döneminde aidiyet duygusu çok önemlidir. Aile içinde fikirlerinin dinlenmesi, karar süreçlerine katılması, evde belirli bir alandan sorumlu olması (örneğin alışveriş listesi hazırlamak ya da kardeşiyle ilgilenmek gibi) hem özgüveni artırır hem de birey olma yolculuğunda önemli bir adımdır.
