Soru 1: Hocam, erkek üreme sisteminin fizyolojisini özetleyecek olursanız temel yapı taşları nelerdir?
Prof. Dr. Tümay İpekçi: Erkek üreme sistemi, testislerde gerçekleşen spermatogenez ve steroidogenez süreçlerine dayanır. Bu süreçleri hipotalamus-hipofiz-testis aksı kontrol eder. Hipotalamus’tan salınan GnRH, hipofizi uyararak LH ve FSH salgılanmasını sağlar. LH, Leydig hücrelerini testosteron üretimi için aktive ederken, FSH Sertoli hücreleri aracılığıyla spermin olgunlaşmasını destekler. Böylece hem hormonlar hem de hücresel etkileşimler üzerinden sperm üretimi ve erkek fertilitesi düzenlenmiş olur.
Soru 2: Spermatogenez sürecinin aşamalarını ve önemini biraz açar mısınız?
Prof. Dr. Tümay İpekçi: Spermatogenez, spermatogoniumdan başlayarak primer spermatosit, sekonder spermatosit, spermatid ve son olarak spermatozoaya uzanan çok basamaklı bir süreçtir. Bu dönüşüm, hem hücresel farklılaşmayı hem de genetik materyalin yarıya indirgenmesini içerir. Sertoli hücreleri burada kritik bir destek sağlar. Güncel çalışmalar, bu sürecin bozulmasının erkek infertilitesinin en önemli nedenlerinden biri olduğunu ortaya koymaktadır.
Soru 3: Semenin içeriği ve fonksiyonları hakkında bize bilgi verebilir misiniz?
Prof. Dr. Tümay İpekçi: Semen, yalnızca sperm hücrelerinden ibaret değildir. Seminal vezikül, prostat ve bulbouretral bezlerin salgıları semen hacminin büyük kısmını oluşturur. Bu sıvı, fruktoz gibi enerji kaynakları, prostaglandinler gibi mobiliteyi artırıcı moleküller, fibronektin gibi koruyucu proteinler ve vajinanın asidik ortamına karşı alkalin tamponlar içerir. Böylece sperm, kadın genital sisteminde hem korunur hem de daha etkin bir şekilde ilerleyebilir.
Soru 4: Testosteronun hem üreme hem de sistemik sağlık üzerindeki rolü nedir?
Prof. Dr. Tümay İpekçi: Testosteron, yalnızca spermatogenezi değil, aynı zamanda ikincil cinsiyet özelliklerini, kas-kemik sağlığını, kardiyometabolik dengeleri ve libidoyu da etkiler. Literatürde, testosteron eksikliğinin sadece cinsel fonksiyonları değil, genel sağlık durumunu da olumsuz etkilediği gösterilmiştir. Bu nedenle yaşa bağlı testosteron azalması – yani andropoz – günümüzde önemli bir sağlık konusu olarak değerlendiriliyor.
Soru 5: Yaşlanmayla birlikte erkek üreme fizyolojisinde hangi değişiklikler gözleniyor?
Prof. Dr. Tümay İpekçi: Yaşla birlikte testosteron üretimi azalıyor, spermin hem sayısı hem de kalitesi düşebiliyor. Bunun yanında ejakülasyon fizyolojisi de değişebiliyor. Ancak son yıllarda gösterildi ki sağlıklı yaşam tarzı, düzenli egzersiz ve metabolik hastalıkların kontrolü, bu değişimleri yavaşlatabiliyor. Özellikle oksidatif stresin azaltılması, sperm DNA bütünlüğünün korunması açısından kritik.
Soru 6: Güncel bilimsel araştırmalar bize hangi yeni bilgileri sunuyor?
Prof. Dr. Tümay İpekçi: Yeni literatür, spermatogenez sürecinde genetik ve epigenetik faktörlerin sanıldığından daha büyük bir rol oynadığını gösteriyor. Ayrıca sperm kalitesi sadece sayı ve motilite ile değil, DNA bütünlüğü ve epigenetik işaretler ile de değerlendirilmeli. Yine son dönemde, üreme tıbbında yapay zekâ ve ileri görüntüleme yöntemlerinin sperm seçimi ve değerlendirmesinde kullanılması önemli bir yenilik olarak karşımıza çıkıyor.
Soru 7: Erkek infertilitesinde geleceğe yönelik umut vadeden araştırma alanları nelerdir?
Prof. Dr. Tümay İpekçi: Öncelikle kök hücre temelli tedaviler ve gen düzenleme teknolojileri dikkat çekiyor. Ayrıca laboratuvar süreçlerinde kalite kontrol ve kalite güvencesi, semen analizinde daha doğru sonuçlara ulaşmamızı sağlıyor. Kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımları – yani her bireyin genetik ve biyokimyasal özelliklerine göre tedavi planlanması – önümüzdeki yıllarda çok daha fazla önem kazanacak.
