Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), sosyal iletişimde zorluklar, sınırlı ve tekrarlayıcı davranışlar, farklı duyusal algılarla karakterize edilen nörogelişimsel bir durumdur. OSB’li çocukların çoğunda dil ve iletişim becerilerinde gecikmeler ya da farklılıklar görülür. Bu nedenle dil ve konuşma terapisi, otizmli çocukların yaşam kalitesini ve sosyal katılımını artırmak için kritik bir role sahiptir.
Otizmli Çocuklarda Dil ve İletişim Özellikleri
Otizm spektrumundaki her birey farklı bir iletişim profiline sahiptir. Bazı çocuklar hiç konuşma geliştiremezken bazıları ileri düzeyde dil kullanabilir ancak pragmatik (sosyal) dil becerilerinde zorluk yaşar. Sık görülen dil ve iletişim özellikleri şunlardır:
İsme tepki vermeme,
Göz teması kurmada zorluk,
Ekolali (duyduklarını tekrarlama),
Konuşma başlatma ve sürdürmede güçlük,
Jest ve mimik kullanımında sınırlılık.
Dil Gelişimindeki Farklılıklar
Otizmli çocukların dil gelişimi genellikle tipik gelişim gösteren yaşıtlarına göre gecikir. Bazıları tek kelimelik ifadelerle iletişim kurarken, bazıları soruları yanıtlamakta ve sohbet başlatmakta zorlanır. Sözel olmayan iletişim (jestler, bakışlar, işaret etme) de çoğu zaman sınırlıdır. Bu durum çocuğun hem sosyal hem de akademik gelişimini etkileyebilir.
Terapide Kullanılan Yöntem: Floortime Modeli
Otizmli çocuklarda dil ve iletişim gelişimini desteklemek için birçok yöntem kullanılsa da Floortime (DIR®) modeli en etkili gelişimsel yaklaşımlardan biridir. Dr. Stanley Greenspan tarafından geliştirilen bu yöntem, çocuğun ilgilerine odaklanarak etkileşim başlatmayı hedefler.
Floortime’ın temel özellikleri:
Çocuğun ilgisini takip etmek,
Onun başlattığı etkileşimlere katılmak,
Karşılıklı iletişim döngülerini artırmak,
Duygusal bağ ve güven ilişkisi kurarak sosyal iletişim becerilerini geliştirmek.
Seans uygulaması: Terapist veya ebeveyn, çocuğun oyununa dahil olur, onun seçtiği oyuncaklar üzerinden iletişim fırsatları yaratır. Zamanla iletişim, basit jestlerden kelime ve cümlelere doğru ilerletilir. Floortime, ailelerin aktif katılımını esas alır ve günlük yaşamın bir parçası haline getirilebilir.
Ailelerin Rolü
Otizmli çocukların dil gelişiminde ebeveynlerin rolü çok büyüktür. Ailelerin günlük yaşamda:
Basit, net cümlelerle konuşması,
Ortak dikkat fırsatları yaratması (bir resme birlikte bakmak gibi),
Çocuğun iletişim girişimlerini pekiştirmesi gerekir.
Ayrıca terapistin önerdiği aktivitelerin ev ortamında devam ettirilmesi, terapinin etkisini artırır.
Erken Müdahale Neden Önemlidir?
Araştırmalar, otizmli çocukların 0-6 yaş arasında yoğun terapi aldığında iletişim ve sosyal becerilerinde önemli gelişmeler kaydedildiğini göstermektedir. Erken yaşta başlayan Floortime temelli dil terapileri, hem konuşma hem de sosyal etkileşim becerilerinin doğal bir şekilde gelişmesine yardımcı olur.
