Home / Sağlık / Yumurta Kalite ve Ikeri Brandan Yüzz

Yumurta Kalite ve Ikeri Brandan Yüzz

Biyolojik Yaşlanmayı Önleyebilir miyiz?

Biyolojik yaşlanma, canlı hücrelerin fonksiyonlarının zamanla bozulmasıdır.

Günümüzde dünya genelinde kadınların doğum yapma yaşı giderek artmakta ve yardımcı üreme yöntemlerine başvuru sıklığı yükselmektedir. Bu nedenle, kadın üreme hücrelerinin yaşlanma nedenlerini araştırmaya yönelik çalışmalar hız kazanmaktadır.

Peki, biz bu hücresel yaşlanmayı önleyebilir miyiz?

Üreme sağlığının en önemli belirleyicisi yaşlanmadır.

Son 10 yılda antioksidanların keşfi ve kullanımı artmış; DNA hasarı, protein ve mitokondri işlev bozuklukları, iltihabi yanıtların düzenlenmesi ve yaşlanma karşıtı ilaçların geliştirilmesi yönünde önemli ilerlemeler sağlanmıştır.

AVRUPA ve AMERİKA’DA kadının doğum yaptığı ortalama yaş aralığı 30–34’tür.

Ülkemizde de doğurganlık yaşı giderek artmaktadır. Bu durum, yumurta sayısı ve kalitesini koruma konusunu daha da önemli hale getirmektedir.

HÜCRESEL YAŞLANMA

Yaşlı ve hasarlı hücrelerin organizmada birikmesi zarar vericidir. Bu nedenle, yaşlı hücrelerde kalıcı büyüme durması istenen bir durumdur. Hücresel yaşlanma, hücresel çoğalmanın doğal bir sonucudur.

Her hücresel bölünmede, kromozomların uçlarında bulunan telomerler kısalır. Telomer uzunluğu belirli bir sınıra ulaştığında, DNA hasar yanıtı devreye girer ve p53 geni aktive olur.

p53 Geni Nedir?

p53, hücre büyümesini ve bölünmesini düzenleyen tümör baskılayıcı bir gendir. Hücrede DNA hasarını algılar, onarımı başlatır. Hasar onarılamazsa, hücre ölümünü tetikler. Böylece hastalıklı hücrelerin gelişimini engeller. p53 mutasyonları, birçok kanser türünde gözlemlenir ve genin koruyucu işlevini kaybetmesine neden olur.

Ancak bu genin yaşlılıkta işlevi değişebilir. Gençlikte tümör baskılayan p53, yaşlılıkta işlevsel ama hasarlı hücreleri de ortadan kaldırabilir. Bu da dokuların yenilenmesini engeller ve yaşlanma sürecini hızlandırır.

Özetle;

Hücrede Görevleri:

1-DNA hasarını tanıyarak hücre döngüsünü durdurur.

2-Onarım genlerini aktive eder.

3-Hasar kalıcıysa hücre ölümünü başlatır.

4-Tümör oluşumunu engeller.

Mutasyonları birçok kanser türünde görülür ve genin koruyucu işlevini kaybetmesine yol açar.

Tümöre karşı önleyici genler, her hücre tipine göre farklıdır. Bu hücreler görevini yapmazsa kanser, kalp ve damar hastalıkları riski artar.

YAŞLANMAYI AÇIKLAYAN EN ÖNEMLİ TEORİ:

Antagonist Pleiotropi Teorisi

Bu teori, yaşlanmayı evrimsel açıdan açıklar. Bir gen genç yaşta fayda sağlıyorsa, yaşlılıkta zarar verse bile doğal seçilimle korunur.

Örnek:

p53 gençlikte tümörleri baskılar, ancak yaşlılıkta doku yenilenmesini engelleyerek organ fonksiyonlarının azalmasına neden olabilir.

Diğer Genetik ve Moleküler Etkiler

İnterlökin-6 (IL-6) ve Tümör Nekroz Faktör-α (TNF-α) gibi iltihabi yanıtları düzenleyen maddeler, yaşlılıkta Alzheimer ve damar hastalıkları riskini artırabilir.

YAŞLANMA TEORİLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI

1. Mutasyon Birikimi Teorisi: Geç yaşta biriken mutasyonlar doğal seçilimden kaçar.

2. Antagonist Pleiotropi Teorisi: Gençlikte faydalı olan genler, yaşlılıkta zararlı etkiler gösterse de korunur.

3. Programlanmış Yaşlanma Teorisi: Yaşlanma evrimsel olarak programlıdır.

4. Telomer Kısalması Teorisi: Telomerlerin kısalması, hücresel yaşlanmayı tetikler.

5. Metabolik Hasar Teorisi: Serbest radikallerin yol açtığı hasar zamanla birikir ve hücre işlevlerini bozar.

YUMURTA SAYISI ve KALİTESİ

Kız bebekler doğduklarında sınırlı sayıda yumurta rezerviyle doğarlar:

• Kız bebekte anne karnında yumurta sayısı: 7 milyon

• Doğumda: 1–2 milyon

• Ergenlikte: 400–500 bin

• Üreme boyunca yumurtlama: yaklaşık 400

• Menopozda (ortalama 51 yaş): <1000

Yumurta kalitesi yaşla birlikte azalır. Bu azalma; düşük, kısırlık ve kromozomal anomali

riskini artırır.

YUMURTALIK YAŞLANMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1. İleri Yaş: Glikoz alımı ve kanlanma azalır, tüp bebek başarı oranı yıllık azalır. Kadının yaşlanması ile yumurta kalitesi azalır, düşük ve kromozomal anomali oranıda artar.

Genç bir yumurta ileri yaş bir rahim kullanılması durumunda ise plesanta ve rahime ait sorunlar nedeniyle gelişme geriliği ve gebelik zehirlenmesine bağlı sorunlar yaşanabilir.

40 yaş öncesinde yumurta sayısı ve kalitesinin azalması primer over yetmezliği olarak adlandırılır.

2. DNA Hasarı: Yumurta kalitesini ve doğurganlığı azaltır. Hücresel işlevleri bozar.

3. Mitokondri Bozukluğu: Enerji üretimini düşürür.

4. İltihap Hücreleri: Embriyo tutunmasını engeller.

5. Serbest Radikaller (ROS): Çikolata kisti, polikistik over, kısırlık riskini artırır.

6. Telomer Kısalması: Hücre bölünmesini ve canlılığını sınırlar.

ÜREME YAŞLANMASINA KARŞI: Senoterapiler

Senoterapiler: Yaşlanan Hücreleri Hedef Alarak

Sağlıklı Yaşlanmayı Desteklemek

Yaşlanan hücrelerin zararlı etkilerini azaltmak için geliştirilen yeni nesil tedavilere senoterapi adı verilir. Bu yaklaşım, hücre yaşlanmasını hedef alarak sağlıklı yaşlanmayı desteklemeyi amaçlar.

1. Senolitikler

Yaşlanmış hücreleri programlı hücre ölümüne yönlendirir. Yaşlı hücreler, normalde ölmeleri gerekirken canlı kalarak vücutta birikmekte ve zararlı maddeler salgılamaktadır. Senolitik ilaçlar, bu hücrelerin kendilerini hayatta tutmak için kullandığı yolları (örneğin Bcl-2 proteinleri) hedef alır. Ancak spesifiklik ve yan etki sorunları mevcuttur.

2. Senomorfikler ve SASP İnhibitörleri

Yaşlı hücreleri ortadan kaldırmadan, onların zararlı salgılarını (SASP) azaltır. Bu salgılar vücutta iltibaba ve kronik hastalıklara yol açarlar. Senomorfikler ise bu salgıların üretimini azaltarak hücresel yaşlanmanın zararlarını sınırlarlarlar.

Kullanılanlar:

• NF-κB ve C/EBPβ inhibitörleri

• IL-6, IL-8 antikorları (yaşlı hücrelerin salgılarını ortadan kaldırırlar)

• mTOR inhibitörleri, sirtuin aktivatörleri, telomeraz düzenleyicileri gibi moleküllerdir.

• 3. Bağışıklık Aktivasyonu

Bağışıklık sistemi, yaşlı hücreleri tanıyıp yok etmeye yönlendirilir. Bu amaçla NK hücreleri yaşlı hücreleri yok etmek için kullanılmaktır. Bu doğrultuda yaşlı hücreleri yok eden antikorlar geliştirilmiştir.

SENOTERAPİLERİN POTANSİYELİ

Umut Vaat Ettiği Hastalıklar:

• İdiyopatik Pulmoner Fibroz

• Ateroskleroz

• Osteoartrit

• Alzheimer, Parkinson gibi nörodejeneratif hastalıklar

Kadın Sağlığı:

• Yumurtalık fonksiyonlarını koruma

• Yumurta kalitesini artırma

• Rahim dokusunda yenilenme

Henüz insanlarda yaygın kullanımda değildir, ancak hayvan çalışmalarında umut verici sonuçlar elde edilmiştir.

Doğurganlık süresinin uzatılması ve menopozla ilişkili değişimlerin yönetimi gibi alanlarda senolitik ve senomorfik ajanların büyük bir potansiyel taşıdığı düşünülmektedir.

REAKTİF OKSİJEN TÜREVLERİ (ROS) ve

ANTİOKSİDANLAR

• ROS: Hücrede doğal olarak oluşur, yüksek düzeyde DNA hasarı ve yaşlanmaya yol açar. DNA hasarı, hücre yaşlanması, kanser, alzheimer ve kalp hastalıklarının riskini arttırır.

ROS seviyelerinin azalması, hücre içi dengeyi korur.

Antioksidanlar; savunma mekanizmalarını aktive ederek ROS birikimini baskılar.

• Antioksidanlar: ROS birikimini baskılar, hücre bütünlüğünü korur.

SENOTERAPİ BİLEŞENLERİ

1. NAD+ ve Ön Molekülleri: DNA onarımı ve enerji metabolizmasını destekler. Yumurta kalitesini ve doğurganlığı arttırır.

2. Resveratrol: Üzüm, fıstık ve şarapta bulunur. Telomer uzunluğu ve telomeraz aktivitesini artırabilir. Ancak bazı çalışmalarda düşük riskini artırabileceği öne sürülmüştür.

3. Melatonin: İltihap ve oksidatif stresi azaltır. Zararlı maddelerin etkisini azaltır.

4. Koenzim Q10: Yumurta kalitesini artırır. Küçük çaplı çalışmalarda gebelik oranlarını yükselttiği gösterilmiştir.

5. N-Asetil Sistein (NAC): Glutatyon sentezini artırır, telomer kısalmasını engelleyebilir. Yumurta kalitesini iyileştirme potansiyeli vardır.

SONUÇ

Senoterapiler, yaşlanmanın biyolojik mekanizmalarını hedef alarak yalnızca hastalıkların tedavisinde değil, sağlıklı yaş alma sürecinde de yeni bir sayfa açmaktadır. Kadın sağlığında ise, özellikle doğurganlık ve menopoz sonrası yaşam kalitesini artırmak için umut verici bir gelecek sunmaktadır.

Etiketlendi:

Cevap bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir