Tip 1 kollajen ile örülen bir demir tel ve bu örgüyü dolduran mineraller kemik yapımızı oluşturur. Tip 1kollojen ne kadar fazla ise kemiğin esnekleği o kadar fazladır ve kırık oluşma ihtimali azalır.
DOĞUMDAN ÖLÜME KEMİKLERİMİZ: Kemiklerimiz dinamik ve canlıdır. Bir taraftan yıkım bir taraftan yeniden yapılanma olur. İnsan bedeninde kemik kütlesinin en fazla olduğu 30-40 lı yaşlardır. 40 yaş sonrasında ise kemik yıkımı artar.
OSTEOPOROZUN TANIMI
Kemiğin mimari yapısının bozulması, kemik kütlesinin azalması ile karekterize ilerleyici bir hastalıktır. Orta yaş ve ileri yaşta yaşanılan kırıkların ana sebebidir. Kırıklar yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir.
Bu kırıkların altında yatan ana neden osteoporozdur. Osteoporoza bağlı kırıklar bizim için daha önemlidir. Komplikasyon oranı yüksek, iyileşmesi daha güçtür. Osteoporoz nedeniyle en sık yaşanılan kırık omurga kırığıdır. Sıklığı ise yaşın ilerlemesi ile beraber artar.
OSTEOPOROZA BAĞLI KIRIK SIKLIĞI:
Kırık ön kol, omurga veya kalça kırığı olabilir. Omurga kırığı çoğunlukla sessiz olup boy kısalığı ile belirti verebilir. Kalça kırığı ise komplikasyon oranı yüksek olup, yatağa bağımlılığa yol açabilir. İleri yaş kırıklarda yağ embolisi riski genç yaş hastalardan daha yüksektir. Yağ embolisi ölüme dahi yol açabilir. SONUÇ KEMİK ERİMİSİ (OSTEOPOROZ) BİR KADININ HAYATINI SONLANDIRABİLİR. ÖNEMSEYELİM, ÖNLEM ALALIM.
KIRIK RİSKİNİ ARTTIRAN FAKTÖRLER:
1-Enflamatuar beslenme (rafine gıdalar, işlenmiş etler, trans yağlar)
2-menopoz,
3-ince ve zayıf beden,
4-düşük kemik yoğunluğuna sahip bireyler,
5-sigara alkol kullanımı,
6-kalsiyum ve d vit düşüklüğü,
7-uzun süre kortizon kullanımı,
8-demans, düşük fizik aktivite,
KEMİK YOĞUNLUĞUNU AZALTAN İLAÇLAR
1-Antidepresanlar,
2-Kısıırlık tedavisinde kullanılan ilaçlar (gonodotropinler),
3-Mide koruyucular (proton pompa inhibitörleri),
4-Tiroid hormonlarının uzun süre kullanımı,
5-Kemoterapötik ilaçlar,
OMURGA KIRIĞI: Hayat kalitesini ileri düzeyde bozan, ağrı, yatağa bağımlılığa yol açan bir kırıktır. Kadında solunum zorluğu, boyda kısalma, kamburlaşma ve bunlara bağlı ruhsal sorunlar yaşanılabilir. Tedavide cerrahi girişim çoğunlukla gerekir.
OSTEOPOROZUN GÖRÜLME YAŞI: Çoğunlukla 45 yaş sonrasında başlar, yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar. 70 yaşını dolduran kadınlarda sıklık %85-90 sıklığına ulaşmaktadır. Osteoporoz yaşlı popülasyon için önemli bir sorundur. Ayrıca Asyalı ve beyaz kadınlarda osteoporoz daha yaygındır.
TÜRKİYE’DE OSTEOPOROZ:
20-40 yaş grubundaki kadınlarda kemik mineral yoğunluğu normal bulunurken, 40 yaş üzerinde mineral yapısında azalma saptanmıştır.
OSTEOPOROZUN ÖNLENMESİ
Anne karnından itibaren sağlıklı ve dengeli bir beslenmenin önemi büyüktür. Yani fetüsden gençlik yıllarına kadar yeterli kalsiyum, protein ve D vitamini alımı kemik sağlığını korumaktadır. Ayrıca kemik direncini arttıran egzersizler kemik yapısının korunması açısından önemlidir. Büyüme gelişme dönemindeki çocuklar ve ergenlerde kalsiyum, fosfor, flor içeriği bakımından zengin yumurta, balık ve süt ürünleri tüketimi önemlidir. Kemik yoğunluğu 30-40 lı yaşlarda maksimum noktada ölçülür. Eğer kemik mineral yapısını üst düzeylere taşırsak, menopoz sonrasıda kaybımız daha az olur. Hedef kitle çocuklar ve gençler olmalı. Menopoz öncesi beslenme ve egzersiz ile 30 lu yaşlarda kemik yoğunluğunu yükseltmek koruyucu hekimin görevi olmalıdır.
KADIN HAYATINDA OSTEOPOROZ;
KADIN HAYATININ EN DİKKAT GEREKTİREN DÖNEMİ OLAN PREMENOPOZ ve MENOPOZ DÖNEMİ KEMİK SAĞLIĞINA ÖNEM ve DİKKATİN EN ÇOK ARTMASI GEREKEN DÖNEMDİR. Kadında 45-50 yaş aralığında kemikde mineral kaybı artar. Kalsiyumdan zengin beslenme ve D vit desteğinden yararlanılmalıdır. Aynı zamanda yaşa uygun egzersiz yapmada kemik yapısını korur.
MENOPOZ ve OSTEOPOROZ: Menopozda oluşan östrojen azlığı, osteoporoza yol açan en önemli nedendir. Perimenopoz döneminde her 5 yılda bir kemik kaybı yaklaşık %2 dir. Perimenopoz döneminde sık karşılaşılan östrojen düzeyindeki artışlar kemik yıkımını arttırır. PERİMENOPOZ DÖNEMİNDE BU ÖSTROJEN DALGALANMALARININ ENGELLENMESİ, UYGUN HORMONAL DESTEK İLE KEMİK YIKIMINI AZALTABİLİRİZ.
ÖSTROJEN EKSİKLİĞİNİN SONUÇLARI:
1-Böbreklere etki ile Vit D azalır,
2-Bağırsaktan kalsiyum emiliminin azalmasına neden olur,
3-İskeletlere etki ederek paratiroid hormona karşı direnç sağlar. Kemik kaybı artar.
PARATİROİD HORMONUN GÖREVLERİ:
Parathormon, vücudumuzdaki kalsiyum ve fosfor dengesini sağlar. İnce bağırsaktaki, besinlerin sindirimi sonucu elde edilen kalsiyumun kana geçişini sağlar. Ayrıca böbreklere etki ederek, idrarla kalsiyumun atılımını azaltır. Kemiklerede etki ederek de kana kalsiyumun geçişini sağlar. Paratroid hormonun salgısının fazlalığıda kemik sağlığını bozar. Kemikten kalsiyumu emerek kemik yapısını bozar ve osteoporoza yol açar.
OSTEOPOROZ TANISINDA KEMİK DANSİTOMETRİSİNDEN YARARLANILIR
KEMİK DANSİTOMETRİSİ YORUMLANMASI:
1-Normal: T-skoru > -1
2-Düşük kemik kütlesi (osteopeni): T-skoru -1 ve -2.5 arası
3-Osteoporoz: T skoru ≥ -2,5
KEMİK YOĞUNLUĞU SINIFLAMASI
1-Normal kemik yoğunluğu: Kemik yoğunluğu veya kemiğin içerdiği mineral miktarı genç erişkinlere göre 1 standart sapmadan daha az,
2-Düşük kemik yoğunluğu (Osteopeni): Kemik yoğunluğunun genç erişkin ortalama değerine göre -1 ile -2.5 standart sapma arasında olduğu,
3-Osteoporoz: Kemik yoğunluğunun genç erişkinlerin ortalama değerine göre -2.5 ve daha düşük olduğu değerleri kapsar.
OSTEOPOROZDA RİSK FAKTÖRLERİ
1-İlerleyen yaş,
2-kadın cinsiyet,
3-menopoz,
4-hormonal nedenler,
5-genetik faktörler, ırksal faktörler,
6-beslenme, sigara, alkol,
OSTEOPOROZUN ORTAYA ÇIKMASINDA YAŞ, AİLE ÖYKÜSÜ, IRK ve ETNİK KÖKENİN ETKİSİ BÜYÜKTÜR. OSTEOPOROZA NEDEN OLABİLECEK KALITSAL FAKTÖRLERİ ve ÇEVRESEL ETKENLERİN ETKİLEŞİMİ İLE HASTALIK ORTAYA ÇIKABİLİR . UNUTULMAMASI GEREKEN GENETİĞİN BİLİNMESİ HASTALIKTAN KORUNMA ve ÖNLEM ALMADA OLDUKÇA ETKİN ve YARARLIDIR.
OSTEOPOROZ GENLERİ: östrojen reseptör geni, Vit D reseptör geni, androjen reseptör geni, progesteron reseptör geni, transforming büyüme faktörü B, apolipoprotein E, paratroid hormon, paratroid hormon resöptörü, tip 1 kollajen alfa 1 zinciri geni ve proteini sayılabilir. sayılabilir.
OSTEOPOROZ TANISIYLA GELEN HASTYA YAKLAŞIM:
-Doktorunuz sizden birçok kan testi isteyecek ve bedeniniz bütünüyle değerlendirilecektir.
Böbrek fonksiyonlarınız; kan sayımınız; kan kalsiyum ve fosfor değeriniz; tiroid, vit D, paratiroid hormon değerinize bakılacaktır.
SİGARA ve ALKOLÜN KESİLMESİ, STRESİN YÖNETİLMESİ ve YAŞAM DÜZENİNİN SAĞLANMASI OSTEOPOROZ RİSKİNİ AZALTIR.
OSTEOPOROZDA ÖSTROJEN HORMON TEDAVİSİ
1-kemik yıkımını azaltır,
2-uzun süreli hormon tedavisi ile; omurga ve ön kol kırıkları azalır,
3-kan östrojen düzeyinin 40-60 pg/ml arasında olması kemiğin korunması için yeterlidir. Hem östrojen hem progesteron kemik sağlığı açısından oldukça önemlidir.
OSTEOPOROZDA İLAÇ TEDAVİLERİ
D vit, K2 vitamini, kalsiyum (1200 mg), fosfor ve magnezyum, manganez (1.8-2.3 mg), boron (3 mg), selenyum (55mikrogram) verilebilir.
KALSİYUM TAKVİYESİ
Günlük kalsiyum ihtiyacının yarısı diyetle alınmalıdır. Günlük 400-1000mg/gün kalsiyum takviyesi önerilmektedir. Koyu yeşil sebzeler kalsiyum açısından zengindir.
KOLLAJEN
C vit ile beraber kullanımı etkinliğini arttırır. Cilt için tip1 ve tip3 kollajen etkiliyken, eklem için tip 2 kollajen etkilidir. Kemikte yeterli kollajen, kemiğin travma ile zarar görmesini ve kırılmasını önler.
D VİTAMİNİ DÜŞÜKLÜĞÜNDE YAŞANILAN ŞİKAYETLER
-
Kas ve eklemlerde ağrı, güçsüzlük,
-
Yorgunluk, denge sorunları,
-
Kilo vermede güçlük,
-
Kabızlık ve sindirim problemleri
-
Sık tekrarlayan enfeksiyonlar,
-
Saç dökülmesi, cilt sorunları,
-
Baş ağrısı, uykusuzluk,
-
Aşırı terleme,
-
Demans ve nörolojik sorunlar,
MAGNEZYUM: Eksikliğinin tespiti için hücre içi magnezyum bakılmalıdır. Magnezyum D vit aktif hale gelmesini sağlar. Aktif D vitaminide kalsiyum ve magnezyumun emilimini arttırır.
Vücutta 300 den fazla tepkimede görev alan magnezyum takviyesi önemlidir. Genellikle akşam 22-23 veya sabah aç olarak verilir. Magnezyum alkali bir ilaçdır, midede alkali bir ortam oluşturur. Bu nedenle yemek ile alınması önerilmez. Aç veya yemekten 3 saat sonra alınmalıdır.
Dünya sağlık örgütü kadınlar için günlük 300mg/gün, erkekler için 400 mg/gün alınmalıdır.
MAGNEZYUM TUZLARI:
1-mg oksit: Emilimi azdır. Yan etki ishaldir.
2-mg sitrat: Kasta etkilidir. Yan etki ishaldir.
3-mg malat: Fibromiyaljide tercih edilir, kasta etkilidir. Enerji verir.
4-mg glisinat: Hem beyin hem kasa geçer. Sedasyon yapıcı etkisi vardır.
5-mg taurinat: En çok beyne geçen magnezyum tuzudur. Yağda çözündüğü için geçişi kolaydır.
BESLENME YANLIŞLARI
1-şeker ve karbonhidrat ağırlıklı beslenme,
2-trans yağ kullanımı,
3-su tüketiminin yetersiz olması,
4-fazla miktarda soya tüketimi,
5-aşırı kalsiyum alımı,
6-toksik, paketli ve katkı maddesi içeren gıda tüketimi yanlışlardır.
OSTEOPOROZLU HASTADA İNFLAMASYONUNU ARTTIRAN FAKTÖRLER
1-bağırsak florasının bozulması,
2-stres,
3-sigara, alkol,
4-insülin direnci, obezite,
5-östrojen/progesteron dengesinin bozulması,
6-hareketsizlik,
7-yetersiz uyku,
8-Antisosyal yaşam,
OSTEOPOROZDA BESLENME ÖNERİLERİ
1-bağırsak florasını onarmak,
2-bağışıklık sistemini uyaran, inflamasyonu arttıran tüm besinler 4-6 hafta kesilir. 4-6 hafta süren eliminasyonun ardından, kesilen gıdalar tek tek eklenir,
3-eksik mineral ve vitaminler tamamlanmalıdır.
4-alkali iyonize su (yüksek östrojen düzeyine sahip olup, serbest radikal hasarını engeller) yararlıdır.
OSTEOPOROZDA HANGİ EGZERSİZLER YAPILMALIDIR?
1-Ağırlık kaldırmak,
2-Direnç egzersizleri,
3-Denge egzersizleri önerilmelidir.
MENOPOZUN İLK YILLARINDAN İTİBAREN OSTEOPOROZDAN KORUNMAK İÇİN EN ETKİN TEDAVİ HORMON TEDAVİSİDİR. HER KADINA HORMON TEDAVİSİ SEÇENEĞİ SUNULMALIDIR. FAYDA ve RİSKLER ANLATILMALI , UYGUN TEDAVİ SEÇİLMELİDİR. İLAÇ SEÇİMİNDE HASTANIN DİĞER SAĞLIK PROBLEMLERİ DE DEĞERLENDİRİLEREK KARA VERİLMELİDİR.
